Cysta na oku – najczęstsze przyczyny powstawania i metody leczenia

Cysta na oku – co to właściwie jest? Najczęściej jest to łagodna zmiana wypełniona przezroczystym lub lekko galaretowatym płynem, która powstaje w obrębie struktur powierzchniowych oka – takich jak powieka, spojówka lub gruczoły wydzielnicze [1]. Może pojawić się jako niewielki guzek, przesuwalny pod skórą, zazwyczaj bezbolesny i o gładkich granicach. Niekiedy przez pacjentów opisywana jest jako pryszcz na powiece. W zależności od lokalizacji, cysta na oku może powodować uczucie ciała obcego, podrażnienie, a czasem zaburzenia kosmetyczne, zwłaszcza gdy staje się widoczna przy otwieraniu i zamykaniu oka. 

Szczególną postacią takiej zmiany jest cysta na powiece, która najczęściej wywodzi się z gruczołów Meiboma lub potowych. Może być mylona z gradówką, jęczmieniem albo łagodnym włókniakiem. W większości przypadków cysty te nie są groźne, ale jeśli powiększają się, powodują dyskomfort lub nie wchłaniają się samoistnie, lekarz może zalecić ich usunięcie chirurgiczne. Inną lokalizacją, w której pojawia się cysta na powiece, są gruczoły Zeissa lub Molla – tam zmiany mogą mieć charakter torbielowaty, czasem nawrotowy. 

Cysta na oku może pojawić się na skutek: 

• przewlekłego zapalenia brzegów powiek, 

• niewłaściwej higieny powiek i oczu (np. resztki makijażu, noszenie soczewek kontaktowych bez dezynfekcji), 

• urazów mechanicznych w okolicy oka, 

• zaburzenia pracy gruczołów Meiboma (często u osób z zespołem suchego oka), 

• chorób skóry – np. trądzik różowaty lub łojotokowe zapalenie skóry, 

• powikłań po stanach zapalnych (np. niecałkowicie wyleczony jęczmień) lub operacjach oka ¹. 

W niektórych przypadkach, choć bardzo rzadko, cysta oka może być wrodzona. Wówczas rozwija się w okresie życia płodowego i przez długi czas pozostaje niezauważona. Z kolei u osób dorosłych sprzyja jej także długotrwała ekspozycja na czynniki drażniące, takie jak dym, kurz czy klimatyzacja. 

Objawy cysty zależą od umiejscowienia i wielkości zmiany, ale w większości przypadków cysta oka daje się zauważyć jako niewielki, przesuwalny guzek lub przezroczysta pęcherzykowata zmiana. Może znajdować się na spojówce, wewnętrznej stronie powieki lub tuż pod skórą. 

Pacjenci często pytają: czy cysta boli? Odpowiedź brzmi: zazwyczaj nie. Cysta rosnąca powoli jest bezbolesna, ale jeśli dojdzie do jej nadkażenia lub szybkiego powiększenia, może pojawić się uczucie ucisku, podrażnienie lub dyskomfort przy mruganiu. 

Typowe objawy cysty oka to: 

• widoczny lub wyczuwalny guzek w okolicy oka lub powieki, 

• uczucie ciała obcego w oku, 

• podrażnienie spojówki lub łzawienie, 

• w przypadku większych zmian – lekkie ograniczenie ruchomości powieki, 

• jeśli cysta znajduje się w głębszych strukturach – może dawać objawy jedynie przy dużych rozmiarach, np. ucisk w obrębie oczodołu. 

W niektórych sytuacjach cysta w oku może naśladować inne zmiany, np. gradówkę, brodawkę wirusową czy nawet niewielki guz łagodny. Dlatego nawet jeśli cysta w oku wydaje się niegroźna, warto podjąć decyzję o dokładnej diagnostyce. 

W zdecydowanej większości przypadków cysta w oku nie jest zmianą groźną ani zagrażającą zdrowiu. Czasem może jednak stać się problematyczna w kilku sytuacjach: 

• gdy szybko się powiększa i zaczyna uciskać sąsiednie struktury (np. rogówkę czy gałkę oczną), 

• gdy ulega nadkażeniu – pojawia się wtedy zaczerwienienie, ból, obrzęk i czasem gorączka, 

• gdy zmienia wygląd (np. twardnieje, przestaje być przezroczysta, pojawia się w niej treść ropna), 

• gdy lokalizuje się w trudno dostępnych miejscach – np. w głębi oczodołu. 

W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnostyka okulistyczna, a czasem również badania dodatkowe (np. USG gałki ocznej, rezonans oczodołu). Niektóre cysty – choć rzadko – mogą wymagać chirurgicznego usunięcia, zwłaszcza jeśli mają charakter nawrotowy lub nie można wykluczyć zmiany o innym (np. nowotworowym) charakterze. Usunięta cysta zostaje przekazana do badania histopatologicznego.

W wielu przypadkach cysta na oku ma łagodny przebieg i nie wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Jeśli zmiana nie boli, nie powiększa się szybko i nie wpływa na ostrość widzenia, można rozważyć domowe sposoby, które wspierają proces samoistnego wchłaniania się zmiany. Przed ich zastosowaniem należy jednak skonsultować je ze specjalistą, tak, by mieć pewność, że są one zalecane w przypadku danej zmiany. 

Pamiętajmy, że nawet jeśli mamy do czynienia z czymś tak niepozornym jak cysta, oko to bardzo wrażliwy i delikatny obszar, dlatego każdą zmianę warto monitorować, aby w porę wychwycić ewentualne powiększanie się torbieli. które mogłoby prowadzić do podrażnienia, uczucia ucisku lub zaburzenia ruchomości powieki. 

Domowe sposoby w przypadku cyst na oku to: 

• ciepłe kompresy przykładane do zamkniętej powieki 2–3 razy dziennie przez około 10 minut; ciepło może wspomagać naturalne oczyszczanie zatkanego gruczołu, 

• krople do oczu nawilżające (tzw. sztuczne łzy) – pomagają zmniejszyć uczucie dyskomfortu, pieczenia i tarcia, szczególnie jeśli cysta powoduje podrażnienie spojówki lub towarzyszy jej łagodny stan zapalny, 

• unikanie pocierania oczu – tarcie powiek może pogorszyć stan zapalny i doprowadzić do nadkażenia; staraj się też unikać dotykania oczu brudnymi rękami, nawet przy uczuciu swędzenia, 

• higiena soczewek kontaktowych – jeśli nosisz soczewki, zachowuj szczególną ostrożność: zdejmuj je czystymi rękami, stosuj odpowiedni płyn dezynfekujący i rozważ przerwę w ich noszeniu do czasu ustąpienia zmiany.

Choć wiele cyst w obrębie oka ma łagodny przebieg i może się wchłonąć samoistnie, w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe. Dotyczy to zwłaszcza zmian, które: 

• utrzymują się dłużej niż kilka tygodni, 

• powiększają się, powodując ucisk lub zaburzenia widzenia, 

• nawracają mimo leczenia zachowawczego, 

• budzą podejrzenia co do swojego charakteru (np. asymetria, nietypowa lokalizacja, szybki wzrost). 

Cysta oka może być leczona dwiema metodami: nakłuciem cysty i chirurgicznym usunięciem. 

To stosunkowo mało inwazyjna metoda stosowana najczęściej w przypadku mniejszych lub powierzchownych cyst spojówki. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym – najczęściej w postaci kropli znieczulających. 

Przebieg procedury: 

1. Lekarz odkaża okolicę oka i wkrapla środek znieczulający. 

2. Za pomocą cienkiej igły lub mikronarzędzi (np. lancetu) delikatnie nakłuwa powierzchnię cysty. 

3. Zawartość torbieli zostaje usunięta, a wnętrze opróżnione. W niektórych przypadkach lekarz może przepłukać wnętrze cysty lub zaaplikować miejscowo lek zapobiegający nawrotowi zmiany. 

Zabieg trwa kilka minut i nie wymaga zakładania szwów. Pacjent zazwyczaj może wrócić do codziennych czynności jeszcze tego samego dnia. Po nakłuciu zaleca się stosowanie kropli lub maści z antybiotykiem przez kilka dni. Warto jednak zaznaczyć, że ryzyko nawrotu po nakłuciu jest wyższe niż w przypadku pełnego wycięcia – szczególnie jeśli nie usunięto torebki cysty. 

To metoda zalecana w przypadku cyst głębiej położonych, nawrotowych lub tych, które nie poddają się wcześniejszemu leczeniu. Zabieg wykonywany jest ambulatoryjnie, w znieczuleniu miejscowym. 

Metodyka zabiegu: 

1. Po odkażeniu pola operacyjnego i znieczuleniu powieki (krople i zastrzyk miejscowy), lekarz wykonuje precyzyjne nacięcie zwykle od strony spojówki, co pozwala uniknąć widocznych blizn. 

2. Następnie dokładnie usuwa całą torebkę cysty wraz z jej zawartością. 

3. Jeśli to konieczne – zakładane są mikroskopijne szwy, które zazwyczaj rozpuszczają się samoistnie lub są zdejmowane po kilku dniach. 

4. Na koniec stosuje się maść z antybiotykiem, a pacjent otrzymuje zalecenia dotyczące higieny i kontroli pozabiegowej. 

Chirurgiczne usunięcie cysty oka ma istotną zaletę: niskie ryzyko nawrotu, ponieważ usunięta zostaje nie tylko treść, ale i błona torebki, która odpowiada za powstawanie zmiany. Gojenie trwa zwykle od 7 do 14 dni. Po zabiegu może wystąpić niewielki obrzęk lub zasinienie, ale ustępują one samoistnie.